Dynamiczny rozwój miasta i powiatu zatrzymuje I wojna światowa. Same działania wojenne oszczędzają miasto, chociaż w pierwszym roku wojny aż pięciokrotnie przechodzi ono z rąk do rąk. W jesieni 1914 roku miasto raz jest w rękach austriackich, raz w rosyjskich. Podobnie jest na początku roku 1915. Dopiero w wyniku słynnej ofensywy i bitwy gorlickiej z początku maja 1915 roku Rosjanie zostają wyparci z miasta. O zaciętych walkach I-ej wojny światowej świadczą liczne cmentarze wojenne z lat 1914/15, których ponad 50 jest na terenie powiatu jasielskiego. Rok 1918 przynosi Polsce Niepodległość. W dniu 11 listopada 1918 roku z budynku Starostwa Powiatowego w Jaśle zdjęty zostaje orzeł austriacki, a zawieszony orzeł polski – godło niepodległej Rzeczypospolitej. W dniu 11 listopada 1918 roku desygnowany komisarzem na teren Jasła przez Polską Komisję Likwidacyjną – Stanisław Szymański powoduje podjęcie uchwały akceptującej połączenie Wydziału Powiatowego i Starostwa w jedno ciało. Pierwsze, inauguracyjne posiedzenie Rady Powiatowej w Jaśle pod przewodnictwem Sroczyńskiego ma jednak miejsce dopiero 12 marca 1919 roku. Jego opóźnienie spowodowane było walką polityczną o władzę pomiędzy prawicą narodową popierającą Radę Regencyjną w Warszawie a lewicą, czyli rządem lubelskim Ignacego Daszyńskiego. Polska komisja Likwidacyjna, będąca namiastką rządu koalicyjnego dla Galicji stała na uboczu obu walczących stron. Okres dwudziestolecia międzywojennego nie był okresem korzystnym dla rozwoju samorządu terytorialnego w Jaśle. Budżet funduszu administracyjnego Rady Powiatowej już w pierwszym roku po odzyskaniu niepodległości zamknął się niedoborem 56.727 koron. W następnych latach niedobór ten był zjawiskiem stałym, co powodowało obciążanie obywateli miasta wciąż nowymi ciężarami. W 1928 roku wojewoda krakowski rozwiązuje Radę Powiatową i w jej miejsce powołuje Tymczasowy Zarząd Powiatowy złożony z 12 członków pod kierownictwem starosty Antoniego Zolla. Zarząd ten był pierwszym krokiem do likwidacji samorządu w mieście. W latach 1924-1929 toczyły się w Jaśle spory dotyczące przyłączenia do miasta podmiejskich gmin. Dopiero w 1929 roku do Jasła przyłączona zostaje część Niegłowic, Gorajowice, Ulaszowice, Kaczorowy i Gądki. W 1931 roku wojewoda krakowski rozwiązuje reprezentację Jasła z powodu szkodliwej działalności dla interesów gminy i wykroczeniom przeciw ustawom. Komisarzem przez niego mianowanym zostaje Jerzy Ligocki. Pomimo licznych sporów wokół władz samorządowych w mieście, trwających do początku lat trzydziestych, życie miasta ustabilizowało się w ciągu dwóch lat po odzyskaniu niepodległości, czyli do roku 1920. W roku 1921 miasto liczyło 10.257 mieszkańców. W latach 1918-1939 miasto wzbogaciło się o 130 nowych budynków, w tym 9 dwupiętrowych i 16 jednopiętrowych. W mieście wybudowany został nowy Ratusz, ozdobiony na frontonie posągami króla Kazimierza Wielkiego i królowej Jadwigi. W 1934 roku w mieście było łącznie 1.030 domów, z których większość była własnością Żydów. W 1939 roku Jasło miało 12.000 mieszkańców, w tym 3.000 Żydów. 25% udział tej społeczności w strukturze ludnościowej miasta rzutował także na gospodarkę miejską, handel, usługi. W 1934 roku na terenie miasta znajdowało się 343 ha ziemi uprawnej, 144 ha dróg i nieużytków, 20 ha pastwisk, 10 ha łąk 25 ha ogrodów. Największym zakładem przemysłowym miasta była Rafineria Nafty w Niegłowicach, w której w 1923 roku uruchomiono dział oddestylacyjny parafiny. Zatrudniał wtedy 457 osób. W czasie I wojny światowej była spalona, ale w ciągu 6 miesięcy ponownie uruchomiona. Jej właścicielem był Gartenberg i Schreyer. Drugim większym zakładem przemysłowym w mieście była Huta Szkła wybudowana w 1923 roku. Jej właścicielami byli Baruch Margulies i Zygmunt Begleiter. Rocznie w hucie produkowano 280 tyś. szkła okiennego. Trzecim znaczącym zakładem przemysłowym, usytuowanym w Krajowicach pod Jasłem były Zakłady „Gamrat”, wybudowane w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP). Był to zakład o znaczeniu wojskowym, gdyż produkował proch strzelniczy. W mieście istniały także mniejsze zakłady jak: młyn, Wytwórnia Olejów Roślinnych, Fabryka Mioteł Ryżowych „Jaślanka”, a także spółki: „Żwir”, „Osada”, „Wisłoka” i „Orbis”. Własnymi przedsiębiorstwami miejskimi była też gazownia, elektrownia i betoniarnia. W okresie międzywojennym działała w Jaśle Kasa Oszczędności (powstała w 1868r.), Towarzystwo Zaliczkowe (powstałe w 1886r.), Bank Związkowy dla Oszczędności i Kredytu, Bank Zaliczkowy (powstały w 1887 r.), Bank Ekskontowy i Handlowy założony w 1908 roku, Bank Pożyczkowy dla Drobnego Handlu i Drobnego Przemysłu, Bank Spółdzielczy „Fortuna” i Powiatowa Kasa Rękodzielnicza. Po roku 1918 szczególnie ożywił się w Jaśle ruch spółdzielczy, przeważnie w branży spożywczej. Od 1913 roku prężnie działała w Jaśle Spółdzielnia Spożywców Kolejarzy, a od 1919 roku Kooperatywa Robotnicza Spożywczo – Wytwórcza „SIŁA”, pod patronatem Polskiej Partii Socjalistycznej. Środowisko nauczycielskie miało Własną Spółkę Gospodarczą Nauczycieli Ludowych Powiatu Jasielskiego, a mieszczanie Związek Mieszczański „ZGODA”, prowadzący sklepy spółdzielcze. Również jasielscy szewcy zawiązali Spółkę Szewców w oparciu o statut z 1913 roku. Spośród stowarzyszeń społecznych najbardziej aktywnie działały Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Towarzystwo „Zgoda”, Towarzystwo Szkoły Ludowej, Kasyno Urzędnicze, Związek Strzelecki oraz Związek Obywatelski Pracy Kobiet. Wszystkie te towarzystwa posiadały własne biblioteki i czytelnie. Bardzo dobrze wyposażoną bibliotekę posiadało także żydowskie stowarzyszenie „Jeszurum”. W związku ze spadkiem nakładów na oświatę i budownictwo szkolne w końcu lat 20-tych, ciężary z tym związane przejęło Towarzystwo Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych. Dzięki wysiłkowi wielu nauczycieli i osób spoza tego środowiska udało się przezwyciężyć wiele trudności związanych z oświatą na szczeblu podstawowym, wyremontować wiele szkół i powiększyć ich zasoby materialne. Sytuacja w szkolnictwie średnim również stawała się coraz trudniejsza. Liczba uczniów spadła do liczby 460 w roku 1938. Przyczyną takiego stanu rzeczy była ciągle pogarszająca się sytuacja materialna ludności oraz wysokie opłaty za szkołę i bursę. W końcu lat 30-tych w Jaśle oprócz gimnazjum im. Stanisława Leszczyńskiego było także Prywatne Gimnazjum Żeńskie, Prywatne Seminarium Nauczycielskie oraz 3-letnia Szkoła Handlowa przekształcona po reformie szkolnej na Koedukacyjne Gimnazjum kupieckie im. Stanisława Szczepanowskiego. Swoją działalność kontynuowała także Szkoła Przemysłowa Uzupełniająca, która po roku 1925 zmieniła nazwę na Dokształcającą Szkołę Zawodową. Od 1921 roku istniała także w Jaśle Szkoła Zawodowa dla dziewcząt. Wszystkie szkoły jasielskie podlegały Radzie Szkolnej Powiatowej, na której czele stał inspektor szkolny. W życiu kulturalnym miasta ważną rolę odgrywało Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Towarzystwo Mieszczańskie „Zgoda” oraz Stowarzyszenie Kolejarzy „Harmonia”. To ostatnie posiadało własne kino, orkiestrę dętą i smyczkową oraz zespól dramatyczny. Ze Stowarzyszeniem "Harmonia” współpracowało Towarzystwo Śpiewacze „Echo” powstałe w 1921 roku, którego dyrygentem w latach 1921-1939 był Roman Karakiewicz. Uświetniało ono wszystkie ważniejsze uroczystości organizowane na terenie miasta.
|